DEVAM 1. YEMEKTE, NEVALEDE VE TİCARET MALLARINDA ORTAKLIK
حدثنا
محمد بن
العلاء: حدثنا
حماد بن
أسامة، عن
بريد، عن أبي
بردة، عن أبي
موسى قال: قال
النبي صلى
الله عليه
وسلم: (إن
الأشعريين إذا
أرملوا في
الغزو، أو قل
طعام عيالهم
بالمدينة،
جمعوا ما كان
عندهم في ثوب واحد،
ثم اقتسموه
بينهم في إناء
واحد بالسوية،
فهم مني وأنا
منهم).
[-2486-] Ebu Musa r.a.'den rivayet edilmiştir: Nebi Sallallahu Aleyhi ve
Sellem şöyle buyurmuştur: "Eş'ari kabilesi, savaşta azıksız kaldığında veya
şehirde ailelerinin yiyeceği azaldığında yanlarında olan bütün yiyecekleri bir
sofrada toplarlar ve onu aynı kapta eşit olarak paylaşırıar. Onlar bendendir,
ben de onlardanım. "
AÇIKLAMA: Ortaklık (şirket),
dini (fıkhı) bir terim olarak kazanç elde etmek için iki ve daha çok kişinin
mallarını birleştirmesi ile oluşan şeydir. Miras gibi, özel bir kasıt
olmaksızın da gerçekleştiği olur.
Yiyecek ortaklığı, ileride başlıca bir konuda ele alınacaktır.
Yolculukta nevale paylaşmak ise yolcuların yanında bulunan yiyeceklerinin
birleştirilerek yol arkadaşlarının sayısına göre paylaşılmasıdır.
Ticaret mallarında ortaklık konusunda ise alimlerin farklı yorum
ve kanaatleri vardır. Nitekim ileride gelecektir.
Hacim ölçüsü ile ve tartılarak ölçülen malların paylaşımı nasıl
olur? Tahmini olarak paylaşılması caiz olur mu, yoksa hacim ölçüsü ile
ölçülenlerde hacim ölçü biriminin; tartılarak ölçülenlerde de tartının
kullanılması gerekir mi? Hurmaları ikişer ikişer yemenin hükmü nedir? Buhari,
burada "Haksızlıkların Ödeşmesi" bölümünde geçen İbn Ömer hadisine
işaret etmektedir.
Sonra Buhari, bu konuda dört hadise yer vermiştir: Bunların ilki
sahil tarafına gönderilen Ebu Ubeyde birliği hakkındaki Cabir hadisidir. Bu
hadis Megazı (Gazveler) bölümünde ayrıntılı olarak açıklanacaktır. (bkz.4360. hadis)
İkinci hadis, savaşta develerini kesmeye karar verdiklerini
anlatan Seleme İbn Ekva' hadisidir. Bu hadisteki delil, azıklarını
birleştirmeleri ve Hz. Nebi'in Sallallahu Aleyhi ve Sellem yemeğin
bereketlenmesi için dua etmesidir. Bu hadis, Buharilnin konu başlığı konusunda
açık olup, onlar birleştirilmiş olan azığı eşit olarak paylaşmamışlardır. Bu
hadis de Cihad bölümünde ayrıntılı olarak açıklanacaktır. (bkz. 2982. hadis)
Dördüncü hadiste Ebu Musa'nın kabilesi olan Eş'ar kabilesinin
büyük faziletine vurgu yapılmıştır. Ayrıca bu hadis, övünç kaynağı' olan
şeylerini (menkıbelerini) anlatmasımn caiz olduğunu gösterir. Bu hadis,
bilinmeyen bir şeyi hibe etmenin de caiz olduğunu gösterir. Hadisten anlaşılan
bir diğer husus, başkalarım kendine tercih etmenin ve yardımlaşmanın
faziletidir.
Bir diğer hüküm, yolculukta ve yolculuk dışında azık
ortaklığının müstehap olduğudur. Doğrusunu Allah daha iyi bilir.
باب: ما
كان من
خليطين،
فإنهما
يتراجعان
بينهما
بالسوية في
الصدقة.
2. MALI ORTAK OLANLAR ZEKATI MALLARINDAN EŞİT OLARAK VERİRLER
حدثنا
محمد بن عبد
الله بن
المثنى قال:
حدثني أبي
قال: حدثني
ثمامة بن عبد
الله بن أنس:
أن أنسا حدثه:
أن
أبا بكر رضي
الله عنه: كتب
له فريضة
الصدقة، التي
فرض رسول الله
صلى الله عليه
وسلم، قال:
(وما كان من
خليطين،
فإنهما
يتراجعان
بينهما
بالسوية).
[-2487-] Sümame İbn Abdullah İbn Enes'ten rivayet edilmiştir: Ebu Bekir
r.a. Hz. Enes'e Allah Resulü'nün belirlemiş olduğu zekat farızasını yazdıktan
sonra "Malı ortak olanların mallarından da zekat al. Sonra onlar eşit
olarak kendi aralarında paylaşırlar" demiştir.